Ανάρτηση 105/2013 [προγραμματισμένη, σχολιογραφική, κυπριακή, ιστορική, κοινωνικο-εξεγερτική και εξ αναδημοσιεύσεως] – Μερικά αντιεθνικιστικά σχόλια με επίκεντρο τις κοινές εξεγέρσεις Γρισκιανών και Τούρκων επί Οθωμανοκρατίας και κυρίως για την Επανάσταση του Χαλήλ Αγά…

Εισαγωγικά

Σε πρόσφατη [προ μερικών ημερών] συζήτηση σε ανάρτηση υπό τον τίτλο “ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΚΥΠΡΙΟΙ ΣΥΜΠΑΤΡΙΩΤΕΣ ΜΑΣ” στο “Παντός Καιρού” Blog του Μιχάλη Μιχαήλ, ο εκ δεξιών ορμώμενος τακτικός σχολιογράφος [του Blog] με το nickname “ΑΝΟΡΘΩΣΙΣ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΣ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ” [και σε συντομία, ας πούμεν, “Α.Α.Ε.”] έκαμεν αναφορά και στον χρονογράφο Γιώργο Λιναρά.  Πιο συγκεκριμένα ο “Α.Α.Ε.” έγραψε σε σχόλιο του και τα εξής: 

«Κατεχω περιπου 60-70 αναδημοσιευματα της εφημεριδας “ΠΟΛΙΤΗΣ” του χρονογραφου Γιωργου Λιναρα απο το 1880 μεχρι το 1925 και εχει σημασια γιατι ειναι αμεσως μετα την ενοικιαση μας στους Εγγλεζους, δηλαδη δεν ειναι σε περιοδο Τουρκοκρατιας που ζουσαν [σημ. δική μου: προφανώς εννοεί τους τουρκοκύπριους] εις βαρος μας, και πριν το 1925 που οι Ελληνες Κυπριοι στα πλαισια του ιερου δικαιωματος των λαων για αυτοδιαθεση εγιναν ενοχλητικοι προς τους Αγγλους και αυτοι “ενεργοποιησαν” τους Τουρκους της Κυπρου εναντιον μας.

Τα περιστατικα αυτα περιλαμβανουν μεταξυ αλλων .

Ξυλοδαρμο παπα την νυχτα του πασχα γιατι επεσε πυροβιλισμος για το εθυμο.

Ξυλοδαρμο αγροτη απο ζαφτιεδες ανευ λογου και αιτιας

Προσπαθεια απαγωγης και ατιμωση νυφης.

Αποπειρα βιασμου .

Απαγωγες κοπελλων

Τυφλος οθωμανικος φανατισμος.

Κλοπες.

Προκλησεις.

Φυλετικες αδικιες.

Και παμπολα αλλα παραδειγματα.

Και πολλα απο αυτα ατιμωρητα.

Χαρακτηριστικο το αρθρο της εφημεριδας “ΕΥΑΓΟΡΑΣ” 5.8.1897.

ΟΥΔΕΜΙΑ ΜΕΡΑ ΑΝΑΙΜΑΚΤΟΣ

Και η ληξασα εβδομαδα δεν παρηλθε αναιμακτος ατυχως...Και μιλα για δολοφονια δυο Χριστιανων απο οθωμανους...εξ ενεδρας και προμελετης...εφονευσαν δια πυροβολου Χριστιανους χωρικους και απεκοψαν μετα τις κεφαλες αυτων...

Η “αδαμαντινη” φιλια που μας λεει ο Κουμουλλης ειναι ενας μυθος στην ουσια ενα ψεμα.

Και αν χαρην ενοτητας δεν λεγοντε τα πιο πανω νομιζω εφτασε η ωρα να οι Ελληνες της Κυπρου να κατανοησουν με ποιους εχουν να κανουν, και να παψουμε να τους “αδελφοποιουμε”.

Να επισημανω οτι δεν γινετε αναφορα στην περιοδο της τουρκοκρατιας, για εκεινη την περιοδο αφηστε την φαντασια σας να οργιασει με την σημασια της λεξης.»

Κατ’ αρχάς να αναφέρω ότι με 2-3 παρεμβάσεις μου στο Blog του Μιχάλη σχολίασα τα γραφόμενα, τις [εθνικιστικές] τοποθετήσεις και τα κολλήματα του σχολιογράφου “Α.Α.Ε.”… [Tο κυριότερο και πιο περιεχτικό μου σχόλιο θα το βρείτε εδώ]... Επειδή όμως υπάρχουν ένα-δύο ζητήματα που χρήζουν περισσότερης συζήτησης και πιο αναλυτικής παρουσίασης, επανέρχομαι εδώ στο Blog μου για να πω ακόμα λίγα [ή μάλλον αρκετά] πράματα…

-   Πρώτον, με αφορμή την πρόσκληση του σχολιογράφου “Α.Α.Ε.”, όπως για «…την περιοδο της τουρκοκρατιας ... [να]...  αφησουμε την φαντασια μας να οργιασει με την σημασια της λεξης» [προφανώς σε σχέση με τα εγκλήματα που γίνονταν τότε σε βάρος των Γρισκιανών από τους Τούρκους] κι επειδή εγώ, παρά να φαντασιώνομαι πράματα και θάματα, προτιμώ να καταφεύγω σε βιβλία και να τα ψάχνω, θα πω [σ’ αυτήν μου την ανάρτηση] δυο λόγια για τις κοινές εξεγέρσεις Γρισκιανών και Τούρκων επί Οθωμανοκρατίας… Και,

-   Δεύτερον, επειδή ο “Α.Α.Ε.” σαφώς υποβάλλει ότι «απο το 1880 μεχρι το 1925» οι Τούρκοι εγκληματούσαν σε βάρος των ελληνοφώνων Γρισκιανών, σε νέα ανάρτηση μου [ελπίζω σύντομα] θα ασχοληθώ και με την εγκληματικότητα εκείνων των χρόνων.  Ο “Α.Α.Ε.” αναφέρεται σε ξυλοδαρμούς, απαγωγές, απόπειρες βιασμών, κλοπές κι αφήνει σαφώς να νοηθεί ότι δεν συνέβαινε και το αντίθετο [επιθέσεις ελληνοφώνων σε βάρος τουρκοφώνων], ή ότι η εγκληματικότητα δεν ήταν το ίδιο εξαπλωμένη/ανεπτυγμένη και εντός των δύο κοινοτήτων, δηλ. μεταξύ των ίδιων των ελλήνων ή μεταξύ των ίδιων των τούρκων… Για την ώρα θα εισηγούμουν στον “Α.Α.Ε.” να έψαχνε και να διάβαζε τα δύο βιβλία [Α΄ και Β΄ Τόμος] του Παναγιώτη Παπαδημήτρη “1000 άγριοι φόνοι στην Κύπρο”. Εκεί θα διαβάσει πολλά [αλλά προφανώς θα τα ερμηνεύσει κι αυτά με τα εθνικιστικά του κριτήρια] για τη συμμορία των Χασαμπουλιών [που ήταν βασικά 3 τουρκοκύπριοι αδελφοί], για τον λήσταρχο Γιαλλούρη [που ήταν έλληνας από τη  περιοχή της Πάφου], για τη ληστοσυμμορία του Τζεμάλ Μίτα, ο οποίος ήταν τουρκοκύπριος αλλά οι σύντροφοι και συνεργάτες του [ληστές και φονιάδες]  έλληνες Γρισκιανοί, για τη συμμορία του Ζαχαρία Αντωνίου…

*****************************  

Προλογικά

Πρώτα απ’ όλα να σημειώσω ότι ο χρονογράφος Γιώργος Λιναράς [στον οποίο αναφέρθηκε ο “Α.Α.Ε.”] έχει εκδώσει κι ένα βιβλίο με τίτλο “Μυθιστορίες Κυπρίων”, το οποίο κι έχω διαβάσει. Σ’ αυτό το βιβλίο ο Λιναράς έχει σταχυολογήσει πραγματικές ιστορίες που αναπαράχθησαν μέσα από [προφορικές] αφηγήσεις ή ντοκουμέντα της εποχής, μύθους και παραδόσεις, κυρίως θρησκευτικού περιεχομένου. Σ’ όσες απ’ αυτές τις ιστορίες εμπλέκονται και τουρκοκύπριοι αυτοί παρουσιάζονται ως οι βλάκες και οι αφελείς που τους ξεγελούν ή τους τη στήνουν οι καπάτσοι Γρισκιανοί!!! [Ας πούμεν, ο ορθόδοξος παπάς πάντα ξεγελά τον μουσουλμάνο χότζια]…

Πιο κάτω [και σε σχέση με «τις κοινές εξεγέρσεις Γρισκιανών και Τούρκων επί Οθωμανοκρατίας»] θα παραθέσω από το βιβλίο του Λιναρά, τα όσα γράφει στις σελίδες 166-168 για την “Επανάσταση του Χαλίλ”. Ακολούθως στο τέλος της ανάρτησης μου θα παραθέσω μερικά συμπληρωματικά στοιχεία για τη συγκεκριμένη αγροτική κοινωνική εξέγερση από τη “Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια” [ΜΚΕ] του Άντρου Παυλίδη…

***************************

Η ανταρσία του 1764 και η επανάσταση του Χαλίλ

[από το βιβλίο του Γιώργου Λιναρά, “Μυθιστορίες Κυπρίων, Λευκωσία 2011, σελ. 166-168]

{Οι υπογραμμίσεις και επιχρωματώσεις είναι δικές μου. Επίσης οι αριθμήσεις εντός που κειμένου είναι δικές μου και παραπέμπουν σε σχόλια μου και επεξηγήσεις στο τέλος της ανάρτησης}...

Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας στην Κύπρο, δεν ήταν λίγες οι φορές που ξέσπασαν διάφορες εξεγέρσεις, που συνήθως κατέληγαν σε σφαγές και διωγμούς των Ελλήνων του νησιού. Υπήρχαν όμως και περιπτώσεις όπου οι βαριές φορολογίες και καταπιέσεις Τούρκων διοικητών στο σύνολο των κατοίκων του νησιού, Έλληνες και Τούρκους, ήταν τόσο δυσβάσταχτες, που όλοι μαζί προσπάθησαν να αντιδράσουν, με αποτέλεσμα, όπως πάντα, η Τουρκία με πολυάριθμο στρατό να καταπνίξει στο αίμα κάθε μορφή επανάστασης. Μια τέτοια επανάσταση ήταν κι αυτή που εκδηλώθηκε από τον Τούρκο Χαλίλ Αγά περί τα τέλη του 18ου αιώνα.

Αιτία η βαριά φορολογία από μέρους της Πόλης. Αλλά, ας δούμε τα γεγονότα χρονολογικά για να δούμε πώς φτάσαμε μέχρι εδώ.

Η ενδημική κρίση του νησιού επιδεινώθηκε περισσότερο το 1764, με το διορισμό του Χιλ Οσμάν⁽¹⁾ ως διοικητή, γιατί, μόλις έφτασε στη Λευκωσία, αποκάλυψε στον Αρχιεπίσκοπο ότι επρόκειτο να επιβάλει παραπάνω φόρους, για να πληρώσει τους πιστωτές του στην Κωνσταντινούπολη: διορισμένος διοικητής χάρη σ’ αυτούς, είχε δώσει την υπόσχεση του να τους πληρώσει τα χρέη του απ’ τα κέρδη της καινούργιας του θέσης. Ο Αρχιεπίσκοπος αρνήθηκε να δώσει τη συγκατάθεση του.⁽²⁾ Τότε, ο Χιλ Οσμάν τον απείλησε ότι θα βάλει υπό μεσεγγύηση⁽³⁾ τ’ αγαθά των μοναστηριών. Για να εμποδίσει την ολοκληρωτική καταστροφή του νησιού, αν πραγματοποιούνταν αυτή η απειλή, ο Αρχιεπίσκοπος έστειλε μυστικά μιαν αντιπροσωπεία στην Κωνσταντινούπολη, για να επικαλεστεί την επέμβαση της Υψηλής Πύλης. Ο μέγας βεζίρης, εισακούοντας αυτή την παράκληση, έδωσε διαταγή στο διοικητή, με ποινή ανάκλησης του, να μην απαιτήσει φόρους μεγαλύτερους απ’ το ποσό που καθορίστηκε με το αυτοκρατορικό διάταγμα. Όταν έφτασε η βεζυρική διαταγή, ο διοικητής συγκάλεσε τους Επισκόπους και τους Τούρκους πρόκριτους στο παλάτι του για να διαβάσουν το φιρμάνι, αλλά, είτε προμελετημένα είτε τυχαία, το πάτωμα της αίθουσας της συγκέντρωσης υποχώρησε κάτω απ’ το βάρος των προσκεκλημένων, που ‘πεσαν όλοι τους στα υπόγεια του παλατιού. Στις κραυγές τους, ο λαός (Έλληνες και Τούρκοι) που ήταν συγκεντρωμένος μπρος στο παλάτι, νομίζοντας ότι επρόκειτο για συνωμοσία για να δολοφονήσουν τους αντιπροσώπους τους, ορμάει μέσα στο παλάτι, για να σώσει τους ιεράρχες και τους πρόκριτους. Σκοτώνει το διοικητή⁽⁴⁾, ρίχνεται στη λεηλασία και, τελικά βάζει φωτιά στο παλάτι. Μετά την αποκατάσταση της τάξης, οι Τούρκοι πρόκριτοι ονόμασαν έναν ανάμεσα τους προσωρινό διοικητή και τον έστειλαν στην Κωνσταντινούπολη, για να εξηγήσει στην Υψηλή Πύλη τις αιτίες του ατυχήματος και να εκφράσει τη λύπη του λαού του νησιού για το έγκλημα που γίνηκε σε βάρος του αντιπρόσωπου του σουλτάνου.

Διορίζοντας έναν καινούργιο διοικητή, ο μεγάλος βεζίρης έστειλε στην Κύπρο και τρεις αντιπρόσωπους του, για να κάνουν, επιτόπου, ανάκριση και να καθορίσουν τι αποζημίωση έπρεπε να καταβληθεί στην οικογένεια του δολοφονημένου διοικητή και στο αυτοκρατορικό θησαυροφυλάκιο. Τότε, Έλληνες και Τούρκοι ενώθηκαν για να εξηγήσουν πως ο Χιλ Οσμάν δεν ήταν παρά ένας τύραννος, που η καταπίεση του δεν μπορούσε πια να γίνει ανεκτή, ούτε στους Τούρκους ούτε στους Έλληνες ραγιάδες. Υποσχέθηκαν να ξαναχτίσουν το καμένο παλάτι και να πληρώσουν την αποζημίωση που τους ζητούσαν.

Η επανάσταση του Χαλίλ

Αφού τέλειωσαν την αποστολή τους, καταμερίζοντας την αποζημίωση ανάμεσα στους Έλληνες και Τούρκους κάτοικους, οι απεσταλμένοι του μεγάλου βεζίρη επιστρέψανε στην Κωνσταντινούπολη, αφήνοντας στον διοικητή τη φροντίδα να την εισπράξει. Αλλά, ύστερα από την αναχώρηση τους, οι Τούρκοι αρνήθηκαν να πληρώσουν το μερίδιο τους⁽⁵⁾, με τον ισχυρισμό ότι δεν ήταν υπεύθυνοι για την ανταρσία. Κι επειδή ο διοικητής θέλησε να τους κάνει να πληρώσουν με το ζόρι, τριακόσιοι απ’ αυτούς κατέλαβαν τους νερόμυλους στην Κυθραία, στερώντας έτσι τη Λευκωσία απ’ αλεύρι και τρόφιμα. Λίγες μέρες αργότερα, ο Χαλίλ, διοικητής του φρουρίου της Κυρήνειας, εκδήλωσε, κι αυτός, δημόσια την αντίθεση του για την πληρωμή της αποζημίωσης, είτε από τους Τούρκους είτε από τους Έλληνες. Έστειλε ανθρώπους του στις πόλεις και τα χωριά του νησιού με διαταγή στους κατοίκους ν’ αρνηθούν την πληρωμή κάθε φόρου⁽⁶⁾.

Μπρος σε μια τέτοια κατάσταση, ο διοικητής δεν μπόρεσε, όχι μόνο να εισπράξει την αποζημίωση, αλλά και να εκπληρώσει τα καθήκοντα του, γιατί δεν είχε στη διάθεση του παρά ένα μικρό αριθμό στρατιωτών. Μπροστά στο φόβο το όλο κίνημα να δημιουργήσει πολύ δυσάρεστες καταστάσεις, η Πύλη έδρασε αστραπιαία. Σε λίγο πλάκωσαν τα ασκέρια από την Τουρκία, για να επιβάλουν την τάξη. Μετά την άφιξη τους, ο Χαλίλ οχυρώθηκε στην Κυρήνεια, όπου αντιστάθηκε μερικές βδομάδες. Η πείνα όμως τον ανάγκασε να παραδοθεί με τους άνδρες του. Έτσι, έληξε άδοξα η επανάσταση αυτή⁽⁷⁾.

**************************

Συμπληρωματικά στοιχεία, σχόλια, σημειώσεις και επεξηγήσεις  από ΕΜΕΝΑ τον Ιστολόγο

1.  (1) – ο Άντρος Παυλίδης τον ονομάζει Τζηλ Οσμάν

2.  (2) – η Εκκλησία της Κύπρου λειτουργούσε ως Ο φοροεισπράκτορας [της Οθωμανικής εξουσίας] για στους ελληνόφωνους Γρισκιανούς. Και τούτο γινόταν φυσικά με το αζημίωτο˙ είχε το commission της!

3.  (3) – μεσεγγύηση είναι η δέσμευση ενός επίδικου πράγματος ή χρηματικού ποσού από κάποιο τρίτο πρόσωπο για ασφάλεια, μέχρις ότου εκδοθεί γι’ αυτό απόφαση δικαστηρίου ή άλλης διοικητικής αρχής, που να λύνει οριστικά τη διαμάχη των αντιδίκων.

4.  (4) – σκοτώθηκαν και 18 άντρες του Τζηλ Οσμάν.

5.  (5) – σύμφωνα με την ΜΚΕ «οι ηγέτες των Ελλήνων της Κύπρο) μ’ επί κεφαλής τον τότε Αρχιεπίσκοπο Παΐσιον) απεδέχθησαν τη διευθέτηση και ανάγκασαν τους Χριστιανούς να πληρώσουν»... Κατά τη διάρκεια της εξέγερσης ο Αρχιεπίσκοπος μαζί με τους Επισκόπους Πάφου και Κερύνειας έφυγαν από την Κύπρο και πήγαν στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί «όχι μόνο δεν υποστήριξαν τον Χαλήλ αγά  και τους επαναστάτες, αλλ’ αντίθετα τους κατήγγειλαν ότι είχαν εξεγερθεί και τυραννούσαν την ύπαιθρο»...

6.  (6) -  Ως έχει επίσης γραφτεί έγινε σύσκεψη στη Μύρτου κατά το πανηγύρι του Αγίου Παντελεήμονα [στις 27 του Ιούλη]. Επίσης ότι το κίνημα το ξεκίνησε με πρωτοστάτες τους Λινοπάμπακους [κρυπτοχριστιανούς, ή εξισλαμισθέντες χριστιανούς] και μετά γενικεύθηκε.   

7.  (7) - Ο χρονογράφος Γιώργος Λιναράς δεν ολοκληρώνει την αφήγηση του για την Επανάσταση του Χαλίλ Αγά, καθώς δεν κάμνει καμιά αναφορά για τον τραγικό τέλος του ηγέτης της. Πάντως, σύμφωνα με την ΜΚΕ του Άντρου Παυλίδη, ο Χαλίλ Αγά αποδεχθεί πρόσκληση ενός τους αρχηγούς των οθωμανικών στρατευμάτων που πολιορκούσαν την Κερύνεια για μυστικές συνομιλίες και συνδιαλλαγή. Όταν όμως αυτός [στις 14 Αυγούστου του 1768] ανέβηκε στο καράβι του συγκεκριμένου αρχηγού, τότε συνελήφθη και η Κερύνεια παραδόθηκε. Μερικές μέρες μετά ο Χαλίλ Αγάς εκτελέστηκε δια αποκεφαλισμού [αφού προηγουμένως βασανίστηκε φρικτά]. Επίσης εκτελέστηκαν ακόμη 200 σύντροφοι [Γρισκιανοί και Τούρκοι] του που είχαν παραμείνει μαζί του μέχρι το τέλος. Και οι φόροι που είχαν επιβληθεί το 1765 και είχαν προκαλέσει την εξέγερση εισπράχτηκαν κι από τους Γρισκιανούς και τους Μουσουλμάνους.

8.  Δυο λόγια θέλω να πω και για κάποιες άλλες κοινές κοινωνικές εξεγέρσεις των κυπρίων [Γρισκιανών, Μουσουλμάνων και Λινοπάμπακων], όπως οι τρεις εξεγέρσεις/κινήματα  του 1833:

-   του Γκιαούρ Ιμάμη στην περιοχή της Πάφου και της Πόλης της Χρυσοχούς,

-   του Νικόλαου Θησέα στην περιοχή της Λάρνακας και του Σταυροβουνίου , και

-  του καλόγερου Ιωαννίκιου στην περιοχή της Καρπασίας.

Στα δύο πρώτα πήραν μέρος «ανάμικτες μάζες Ελλήνων και Τούρκων» [στο δεύτερο και ευρωπαίοι], ενώ ο Ιωαννίκιος είχε μαζί του και αλβανούς μισθοφόρους.

Αξίζει να σημειώσουμε ότι «ο τότε Αρχιεπίσκοπος Πανάρετος, οι λοιποί Κύπριοι ιεράρχες, οι πρόκριτοι και οι προύχοντες είχαν ταχθεί εναντίον και των τριών κινημάτων»... 

Βίος και πολιτεία η Εθναρχούσα Εκκλησία!!!

Εγώ δεν θα πω περισσότερα. Ίσως στη συζήτηση ή κάποια άλλη φορά…

Anef_Oriwn

[ένας γκιαούρης Κύπριος]

Σάββατο 15/6/2013

[η ανάρτηση αυτή ξεκίνησε να ετοιμάζεται εδώ και κάποιες μέρες – από την περασμένη βδομάδα]…