Ανάρτηση 38/2013 [μερικώς -να πούμεν- α-πολίτικη και εν μέρει φιλο-κομμουνιστική, κυπροβουλγάρικη κι ολίγο τι βαλκανική, ανοιξιάτικη, μαρτιάτικη, φυσιολατρική, παραδοσιακή, εθιμική, μουσικο-τραγουδιστική, φωτογραφική] – Ο Μάρτης, οι “μάρτηες” κι άλλες παρεμφερείς μαρτιάτικες ιστορίες…

1^η του Μάρτη σήμερα! 
Θεωρητικά έχουμε το τέλος του Χειμώνα και το ξεκίνημα της Άνοιξης. Στην Κύπρο λόγω του μεσογειακού της κλίματος η Φύση [κυρίως στις πεδινές και ημιπεδινές περιοχές] είναι πλέον καταπράσινη [ένεκα φυσικά των πολλών φετινών βροχών, κυρίως κατά τον Δεκέμβρη και τον Γενάρη]... 

Κιτρινοπράσινες ανθισμένες λαψάνες

Ανθισμένες “βίτσες”, ή “σπορτούλλες”, ή “αβρόshυλλες” [δεν είμαι σίγουρος για τ’ όνομα τους].

Όταν ανθίζουν τα συγκεκριμένα φυτά η ατμόσφαιρα στον γύρω χώρο, διαχέεται από μια μερικώς άψη, πικάντικη μυρωδιά που γαργαλάει ερεθιστικά τα ρουθούνια… [Φέτος έχω παρατηρήσει πως σε κάποια μέρη όπου άλλες χρονιές έβλεπαν πολλές “σπορτούλλες”, αυτές έχουν μεν βλαστήσει, αλλά δεν έχουν κάνει κορμό για να βγάλουν άνθη. Δεν ξέρω όμως, το γιατί]…  

Παράλληλα έχουν ανθίσει και οι ‘μυγδαλιές στις πεδινές περιοχές, πολλές μάλιστα έχουν «τινάξει» πλέον και τους ανθούς τους…  

[Πάντως ΔΕΝ είν’ απ’ αυτή τη ‘μυγδαλιά που κόψανε κλαδιά με ανθούς και τα χαρίσανε στον Αναστασιάδη την περασμένη Κυριακή, όταν εκλέχτηκε στην Προεδρία της Δημοκρατίας]…

Μπήκαμε, λοιπόν, στην Άνοιξη και πάμε για το καλοκαίρι! Ζεσταίνει και ο καιρός και μεγαλώνει και η διάρκεια της μέρας. Εξαιρετικός μήνας ο Μάρτης [όπως και ο Απρίλης] για εκδρομές και εξόδους στη Φύση και για picnic. Αλλά μην ξεθαρρέψετε και πολύ γιατί όπως ελέαν τζι’ οι παλιοί «τον Μάρτη ξύλα φύλαε, μην κάψεις τα παλλούτζια»!

Για τον Μάρτη υπάρχουν και κάποια έθιμα [εκτός από τις γνωστές “εθνικές” επετείους]. Κάποια απ’ αυτά [τα έθιμα τα δικά μας] μοιάζουν με άλλα άλλων τόπων και λαών. Ας πούμεν, τα φυλακτά που λέγονται “Μάρτηες” υπάρχουν και στην Βουλγαρία.

Οι “Μάρτηες” στην Κύπρο, αλλά και στην Βουλγαρία, κατασκευάζονται από στριφτή άσπρη και κόκκινη κλωστή. Στην Κύπρο αποτελούσαν ένα απλό βραχιολάκι που το έδεναν οι κοπέλες πάνω τους για να μη τις κάψει [λένε] ο μαρτιάτικος ήλιος. Το βραχιολάκι αυτό το πετούσανε μετά μέσα στην “λαμπρατζιάν” του Πασκάτου. [Το έθιμο αυτό σχεδόν δεν τηρείται πια στην Κύπρο]… 

Στη Βουλγαρία όμως τούτο εξακολουθεί να είναι ένα πολύ δυνατό έθιμο που τηρείται σταθερά μέχρι και σήμερα. Που το ξέρω; Μα η Κύπρος εν γεμάτη βούλγαρους και βουλγάρες, αρκετές μάλιστα απ’ αυτές είναι ωραιότατες. Οι πρώτοι [βούλγαροι, κυρίως γυναίκες] μας κατέβηκαν μαζικά το 1992 ως εργάτες και εργάτριες για να δουλέψουν στα χωράφια σε γεωργικές εργασίες [κυρίως στο μάζεμα των πατατών]. Έκτοτε [και κυρίως μετά την ένταξη της Βουλγαρίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2007] αρκετοί παρέμειναν εδώ και δημιούργησαν πλέον και παροικία στην Κύπρο. Προσωπικά έχω γνωρίσει αρκετούς κι έχω κάμει και καλούς φίλους, έχω δε επισκεφτεί και τη Βουλγαρία μερικές φορές.

Οι “μαρτηες”, λοιπόν, [ή “martenitsi” όπως τους λένε στα βουλγάρικα] αποτελούν ένα πολύ όμορφο, ζωντανό και χαρούμενο έθιμο. Κάθε Πρώτη του Μάρτη οι άνθρωποι χαρίζουν μαζικά “martenitsi” ανταλλάσσοντας ευχές για υγεία, χαρά και τύχη. Το έθιμο αυτό τηρείται με τόση ευλάβεια που μερικές μέρες πριν από την 1^η Μαρτίου η αγορά πλημμυρίζει μ’ αυτά τα ασπροκόκκινα φυλαχτά με αποτέλεσμα να έχει αναπτυχτεί και μια ολόκληρη βιοτεχνία για την παραγωγή τους. Χρησιμοποιούνται μάλιστα πιο πολύ ως accessories σήμερα. Έχουν ποικίλα σχήματα και σχεδία και δένονται στα χέρια, ή/και καρφιτσώνονται στα ρούχα.

Κάποιος/Κάποια μάλιστα μπορεί να μαζέψει [να του/τής δωρίσουν] τόσα πολλά που να γεμίσει τα χέρια του/της…

Σήμερα το πρωί, λοιπόν, ενώ περπατούσα στην πόλη άκουσα μια γλυκιά φωνή να φωνάζει τ’ όνομα μου… Γυρίζοντας είδα μια παλιά γνώριμη μου από τη Βουλγαρία, την Petia… Είναι μια όμορφη και γλυκιά νέα κοπέλα, αλλά αρκετά ταλαιπωρημένη. Ατύχησε στον γάμο της. Παντρεύτηκε έναν αχαμάκκη κυπραίο με τον οποίο χώρισε τελικά, αλλά την άφησε μόνη της για να μεγαλώνει την κόρη τους.

Με αγκάλιασε, με φίλησε σταυρωτά [μόνο!], μου ευχήθηκε “Chestita Baba Marta”, [που λίγο πολύ σημαίνει “Καλό Μάρτη”] και μου δώρισε και μια “martenitsa” [όπως αυτή που βλέπετε] που την κρέμασα και στο πουκάμισο μου…    

Οι βούλγαροι, λοιπόν, [αυτοί τουλάχιστον που ΕΓΩ γνώρισα], αλλά κι άλλοι βαλκάνιοι [όπως, ας πούμεν, οι έλληνες και οι σέρβοι] είναι λαοί “έξω καρδιά”! Πιο ανοιχτοί, πιο κοινωνικοί και πιο πολύ του χαβαλέ, της μουσικής και του τραγουδιού…

Πιο κάτω θα παραθέσω και δυο τραγουδάκια από τα Βαλκάνια: Ένα παραδοσιακό βουλγάρικο αντιφασιστικό/παρτιζάνικο τραγούδι κι ένα σύγχρονο ελληνο-σέρβικο τού Goran Bregovic [με τον Γιώργο Νταλάρα]… 

Και ξεκινάμε με το δεύτερο τραγούδι, το ελληνο-σέρβικο... 

“Μαρτύρα τα” (“Lubenica”)

Πριν όμως πάω στο άλλο ασμάτιον, (το βουλγάρικο) και μια και μίλησα και για αντι-φασισμό, να σημειώσω ότι και στις τρεις προαναφερθείσες βαλκανικές χώρες [τη Βουλγαρία, την Ελλάδα και τη Σερβία] αναπτύχθηκαν κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και υπό την καθοδήγηση κυρίως των Κομμουνιστών,  δυνατά και μαζικά αντιφασιστικά απελευθερωτικά κινήματα. Tο βουλγάρικο παρτιζάνικο τραγούδι [που θα παραθέσω αμέσως πιο κάτω] και που το άκουσα να το τραγουδούν βούλγαροι Αριστεροί φίλοι, αποτελεί παλιό (βουλγάρικο) παραδοσιακό τραγούδι που διασκευάστηκε και αφιερώθηκε στον βούλγαρο κομμουνιστή κι αντιφασίστα Nikola Parapunov. Τούτος καταγόταν από τη βουλγαρική [όπως ονομάζεται] Μακεδονία [ή Μακεδονία του Πίριν], στη νότια Βουλγαρία. Ήταν μέλος της Κ.Ε. του Βουλγάρικου Κομμουνιστικού Κόμματος και εκ των πρωτεργατών της ίδρυσης του αντιστασιακού αντιφασιστικού κινήματος της χώρας καθώς δημιούργησε τις πρώτες αντάρτικες ομάδες [κάτι σαν τον Άρη Βελουχιώτη, να πούμεν]. Ο Parapunov σκοτώθηκε το 1943 σε αστυνομική ενέδρα στην Νότια Βουλγαρία.

Πάμε, λοιπόν τώρα και στο τραγουδάκι το βουλγάρικο... 

“Имала майка едно ми чедо”

[“Imala maika edno mi chedo”]

Όμως, ας βάλουμε και το αντίστοιχο τραγούδι για τον Βελουχιώτη...

“Ο Άρης κάνει πόλεμο...”

Από την νότια Βουλγαρία όμως, καταγόταν και έτερος μεγάλος βούλγαρος κομμουνιστής κι αντιφασίστας. Ο ποιητής Nikola Vaptsarov, που ήταν και ναυτικός. Εξ ου κι ένας στίχος σε ποίημα του για «τα μεγάλ’ αστέρια πάνω από τη Famagusta». Ο Βαπτσάροφ, που ήταν και αυτός μέλος της Κ.Ε. του παράνομου τότε [κατά τον Μεσοπόλεμο και τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο] Β.Κ.Κ., συνελήφθηκε το 1942, δικάστηκε και  καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε για συμμετοχή σε βομβιστικές επιθέσεις εναντίον των γερμανικών ναζιστικών στρατευμάτων που στάθμευαν στην Βουλγαρία.

{Σημείωση1:

Το φιλο-γερμανικό, φιλο-ναζιστικό τότε καθεστώς της Βουλγαρίας είχε επιτρέψει στη στάθμευση γερμανικών στρατευμάτων στη χώρα και είχε μάλιστα συνεργαστεί μαζί τους για τον έλεγχο της γερμανο-κρατούμενης τότε Βόρειας Ελλάδας. Οι τότε βούλγαροι συνεργάτες των Γερμανών είχαν δικαστεί και καταδικαστεί με το τέλος του Πολέμου σε διάφορες ποινές ακόμα και σε θάνατο κάποιοι. Σήμερα όμως, με την άνοδο δεξιών κυβερνήσεων στη διακυβέρνηση της χώρας επιχειρείται μια προσπάθεια από κατάστασης εκείνων των δωσίλογων συνεργατών των Γερμανών. Τούτο αποτελεί καταφανή πλαστογράφηση της Ιστορίας κάτι που επιχειρήθηκε, με την έγκριση του Συμβουλίου της Ευρώπης και σε άλλες πρώην σοσιαλιστικές χώρες, όπως στις Βαλτικές χώρες, στη Τσεχία και αλλού… Μέσα από τη μελέτη της Ιστορίας των Βαλκανίων που διαχρονικά κάνω, έχω μαζέψει αρκετά στοιχεία για τη Βουλγαρία και με την πρώτη ευκαιρία θα γράψω ένα άρθρο για τους Βούλγαρους συνεργάτες των Γερμανών}…     

{Σημείωση 2:

Αυτή την εποχή στη χώρα -τη Βουλγαρία- γίνονται μαζικές διαδηλώσεις ένεκα των μεγάλων αυξήσεων που επεβλήθησαν στις τιμές του ρεύματος και της θέρμανσης από τις ξένες ιδιωτικές εταιρίες που διαχειρίζονται τη διανομή του ρεύματος. Ήδη έχει παραιτηθεί και η δεξιά κυβέρνηση της χώρας. Σε προσεχή ανάρτηση μου θα αναφερθώ πιο λεπτομερώς στο θέμα. Να σημειώσω όμως από τώρα, ότι οι βούλγαροι έκαναν κάπου 500 χρόνια κάτω από τους οθωμανούς κι έτσι όπως και οι κύπριοι που έκαναν κάτω από πολλούς και διάφορους κατακτητές, έμαθαν να υπομένουν και να ελίσσονται για να μπορούν να επιβιώνουν!}…

Σημείωση 3:

Σημαντική βοήθεια για την ετοιμασία αυτής της ανάρτησης [πληροφορίες για τους βουλγάρικους “μάρτηες” και την εξεύρεση του βουλγάρικου παραδοσιακού τραγουδιού για τον Nikola Parapunov] ΜΟΥ έδωσε η κουμέρα η Κρασιμίρα [η σύντροφος και σύζυγος τού κουμπάρου τού Πάμπου τού Τσιόπανου]

Λίγα λόγια για τους “μάρτηες” θα βρείτε κι εκεί στο Blog της Λεμέσιας… 

Anef_Oriwn

[γιορτάζοντας την 1^η του Μάρτη - τζι’ άτε τζιαι Καλόν Μήναν!]

Παρασκευή 1/3/2013