Ανάρτηση 15/2009 (πασχαλινή, ταξιδιωτική κι αυτοβιογραφική) –“Πάσχα των Ελλήνων*, Πάσχα ...” (Μέρος Πρώτον).

[*Στίχος από ένα παλιό γνωστό άσμα του Γιώργου Νταλάρα ... Όμως να μην ξεχνάμε ότι υπάρχει και το Πάσχα των εβραίων αλλά και των καθολικών και λοιπών χριστιανών]

[Αρχικός στόχος και σκοπός μου ήταν να γράψω, αφού θα διερευνούσα λίγο ακόμα το θέμα - για να μην βασιστώ μόνο στις μέχρι τώρα γνώσεις μου - και μ’ αφορμή τις επικείμενες γιορτές του Πάσχα, ένα κείμενο ιστορικο-θρησκευτικό για το Πάσχα. Δηλ. τι σήμαινε αυτό για τους εβραίους, πως καθιερώθηκε μετά και για τους χριστιανούς και γιατί έχει τόση σημασία για τους ελληνορθόδοξους. Πως μας προέκυψαν τα κόκκινα αυγά και οι φλαούνες (στον “Πολίτη” της περασμένης Τετάρτης υπήρχε ένα κείμενο που έλεγε ότι οι φλαούνες κατάγονται από ένα αρχαιοελληνικό έδεσμα – κι εδώ εντοπίσαμε ελληνικές καταβολές), πως καθιερώθηκαν οι επιτάφιοι και τα διάφορα έθιμα της Ανάστασης (όπως ας πούμεν, οι περιβόητες αλλά εκφυλισμένες πλέον “λαμπρατζιές”, τα παιχνίδια της Λαμπρής ή το Φιλί της Αγάπης). Σίγουρα πολλά απ’ αυτά θα έχουν σχέση με παλαιότερες θρησκευτικές δοξασίες αλλά και με την ανάσταση της Ανοιξιάτικης Φύσης.
(Παρεμπιπτόντως όσοι μένουν σπίτι τους αυτές τις όμορφες ανοιξιάτικες μέρες “εγκληματούν”. Η Φύση είναι εξαιρετική τώρα τον Απρίλη με τα χωράφια τζιαι τους κάμπους κατάφυτα από κίτρινους λαζάρους και λαψάνες, κόκκινες παπαρούνες, ή μενεξεδένια κιριξιηκsi – πασχαλιές)!

Για να ετοιμαστεί όμως ένα τέτοιο κείμενο (για το Πάσχα) απαιτείτο και λίγο περισσότερη δουλειά και κατ’ επέκταση και χρόνος. Γι’ αυτό κι εγώ το παράπεμψα (τελικά) στις ελληνικές καλένδες (ας πούμε για του χρόνου). Αλλά είπα να γράψω κάτι άλλο (σχετικό μεν με το Πάσχα) αλλά παρμένο από τις πασχαλινές (από άποψη και εποχής και γιορτής) ταξιδιωτικές εμπειρίες μου από τον ελλαδίτικο χώρο.

(**Επειδή το κείμενο μου γι’ αυτό το post, μου βγήκε τελικά τεράστιο - κοντά 3600 λέξεις και βάλε !!! - είπα να το αναρτήσω σε δύο δόσεις – μέρη).

Πάντως (και για να μην σας απογοητεύσω τελείως) θα αναφέρω ότι στο blog του Phivoυ Nicolaide υπάρχει ένα αρκετά ενδιαφέρον (θρησκειολογικού περιεχομένου) κείμενο για το πως καθορίζεται η ημερομηνία εορτασμού του Πάσχα (για τους χριστιανούς) – γραμμένο από τον Αλέξανδρο-Μιχαήλ Χατζηλύρα, (τον οποίο και δεν γνωρίζω). Link: http://phivosnicolaides.blogspot.com/2009/04/blog-post_14.html ].

**********
Να σημειώσω (με κάποια διάθεση νοσταλγίας) ότι τέτοιες μέρες έρχονται στο νου μου όμορφες κι ευχάριστες αναμνήσεις (κι αναπολήσεις) από τα πασχαλινά οικογενειακά ταξίδια που κάναμε (σχεδόν καθεχρονικά) στον ελλαδικό χώρο (κάθε φορά και σε διαφορετικό προορισμό - κυρίως σε νησιά), κάπου από τα μέσα της δεκαετίας του ’90 και εντεύθεν. Ήταν (τότε) και τα παιδιά μικρά και μας ακολουθούσαν κι εμείς πιο νέοι και ξένοιαστοι (με λιγότερες έννοιες και υποχρεώσεις) αλλά ήταν και οι αγελάδες πιο παχιές!!!

Σε τούτα τα ταξίδια ζήσαμε πρωτόγνωρες εμπειρίες και γίναμε κοινωνοί των ηθών, εθίμων και πασχαλινών παραδόσεων των μερών που επισκεφτήκαμε. (Παραδόσεις που επηρεάστηκαν κι αυτές από άλλους προγενέστερους πολιτισμούς και λατρευτικές τελετουργίες και δοξασίες).

Η ομορφιά της Άνοιξης, η αργία των ημερών και οι πασχαλινές σχολικές διακοπές (που μας έδιναν την ευκαιρία ως οικογένεια να είμαστε πιο πολλές ώρες μαζί), η προετοιμασία και η αδημονία του ταξιδιού, η γνωριμία με νέους κι άγνωστους (μέχρι τότε) τόπους και η εξερεύνηση τους (ενίοτε και με μικρές ή μεγαλύτερες δόσεις περιπέτειας – όταν ας πούμε θα επισκεπτόμασταν κάποιο σπήλαιο ή κανένα κάστρο απόμερο), διάφορα αναπάντεχα περιστατικά, η επαφή με τους ανθρώπους σ’ αυτούς τους τόπους και η γνωριμία με τα ήθη, τα έθιμα και τις παραδόσεις τους, δημιουργούσαν μια μαγική κι όμορφη ατμόσφαιρα που έχουν αφήσει ένα γλυκύτατο συναίσθημα στην ψυχή και την καρδιά – που απάλυναν τον εκνευρισμό και τη δυσανασχέτηση από τις συνήθεις καθυστερήσεις στις πτήσεις της ΟΛΥΜΠΙΑΚΗΣ – μέχρι και ακυρώσεις πτήσεων μας έτυχαν!

[Πριν κάποιες μέρες μπαίνοντας σε κάποιο ελληνικό blog, έπεσα πάνω σ’ ένα αφιέρωμα για την μικρή πόλη Αγίασο της Μυτιλήνης – link: http://gkriniaris.blogspot.com/2009/04/blog-post.html.
Την πόλη αυτή την επισκεφτήκαμε το απόγευμα του Μεγάλου Σαββάτου του 1998 (αν δεν με γελά η μνήμη μου). Η Αγίασος είναι ένας διατηρητέος παραδοσιακός οικισμός (όπως και η ετέρα πολίχνη της Μυτιλήνης – η Μόλυβος ή Μήθυμνα κατά το αρχαιότερο – θα αναφερθώ σ’ αυτήν τόσο πιο κάτω όσο και στο ββου μέρος του κειμένου μου), με στενά δρομάκια και αναπαλαιωμένα οικοδομήματα.
Να αναφέρω ότι οι παλαιότεροι (στην ηλικία) Αγιασίτες μιλάνε μια δικιά τους τοπική διάλεκτο. Θυμάμαι μάλιστα ότι είχαμε μπει (για λίγο) στην (παλιά) Εκκλησιά (της Παναγίας) στην πλατειά του χωριού και κάθησα σ’ ένα σκάμνο κοντά σε κάποιες γριούλες, παραδοσιακά ντυμένες, προσπαθώντας ν’ ακούσω τζιαι να καταλάβω τι λέγανε, αλλά ΔΕΝ έπιανα ΤΙΠΟΤΑ, ούτε λέξη, ΔΕΝ καταλάβαινα γρι!!!.
Μια άλλη εικόνα που αποτυπώθηκε στο μυαλό από την Αγίασο, ήταν ένας κάτοικος του χωριού να τριγυρνά εκεί στην πλατεία και γύρω από την εκκλησιά και να πωλεί ή να διανέμει τον “Ριζοσπάστη”, Μεγάλο Σάββατο ημέρα, όταν οι άλλοι πουλούσαν λαμπάδες]!

**********
Πριν προχωρήσω σε πιο λεπτομερείς αφηγήσεις και καταγραφές θα ήθελα να επισημάνω ότι η Ελλάδα ήταν για μας (και για χρόνια πολλά) ένας άγνωστος προορισμός. Σπουδάζαμε σ’ άλλη χώρα και ήταν φυσικό να ταξιδεύουμε σ’ αυτήν (για τις σπουδές μας). Και δεν είχαμε και δυνατότητα (πρώτα και κύρια την οικονομική) για διακοπές στην Ελλάδα. Γι’ αυτό και περίεργα κι όμορφα νοιώσαμε όταν μας δόθηκε η ευκαιρία και η δυνατότητα να πρωτο-ταξιδέψουμε εκεί. Κι αυτά τα συναισθήματα πάντοτε μας διακατείχαν (και ιδίως τη σύζυγο μου) όταν θα ταξιδεύαμε Πάσχα για κάποιο νέο ελληνικό προορισμό. [Το πρώτο μας ταξίδι στην Ελλάδα το κάναμε μόλις το 1995 στη Ρόδο, μέσω του τότε Ανατολικού(;) Αεροδρομίου της Αθήνας - ή του Ελληνικού, όπως ονομαζόταν].

[Κάνοντας μια παρένθεση να πω ότι παραδοσιακά το Πάσχα το περνούσαμε – μετά φαγητού και ποτού – και το περνάμε ακόμα (όσοι καταφέρουμε και μαζευτούμε), στο πατρικό μου σπίτι στο χωριό (όπου γεννήθηκα και μεγάλωσα). Σφάζαμε (το Σαββάτο το πρωί) τα αρνιά που μας παραχωρούσε απλόχερα ο Τζιύρης ΜΑΣ, από το κοπάδι του (ελαφρύ να ‘ναι το χώμα που ΤΟΝ σκεπάζει)! Το ένα αρνί το ψήναμε στη σύναξη που κάναμε την ημέρα του Πασκάτου στην αυλή κάτω από τη συκαμιά!
Επίσης να πω (μια κι ανάφερα το πατρικό μου σπίτι), ότι θυμάμαι από τα παιδικά μου χρόνια την Μητέρα μου να κάνει άνω κάτω το σπίτι την Αγία Βδομάδα, - για να καθαρίσει και να μπογιατίσει, βγάζαμε έξω στην αυλή, κρεβάτια, στρωσίδια έπιπλα ...].

**********
Δεν θα παραλείψω να κάνω αναφορά και στην πυκνή και πολύβουη κίνηση στους εμπορικούς δρόμους της Αθήνας (την Αγία Εβδομάδα), όταν τύχαινε και διανυκτερεύαμε για κανένα βράδυ εκεί (στο κλεινόν άστυ), καθ’ οδό προς κάποιο νησιώτικο (συνήθως) προορισμό ή στην απόλυτη “νέκρα” (ησυχία και σιωπή) της πόλης, αν το ταξίδι (και η διανυκτέρευση στην Αθήνα) γίνονταν αμέσως μετά το Πάσχα (ας πούμε Κυριακή βράδυ ή Δευτέρα).

Μια χρόνια, Δευτέρα του Πάσχα θα κατέφτανε στη χώρα για επίσκεψη εκείνη η ανέραστη (η Υπουργός των Εξωτερικών των ΗΠΑ), η Κοντή (η) Λίζα - εδκιάλεξε τζιαι τζιείνη την ημέραν – και το κέντρο της Αθήνας ήταν κλειστό κι ο ταξιτζιής που μας μετέφερε από το Αεροδρόμιο έψαχνε (ο έρμος) τρόπους και δρόμους για να μας πλησιάσει όσο το δυνατό κοντύτερα στο ξενοδοχείο για να μην χρειάζεται να φορτωθούμε τις βαλίτσες).

Να σημειώσω όμως ότι τη πρώτη (μικρή) μας βόλτα στο κέντρο της (αχανούς και χαώδους) Αθήνας (στην ΟΜΟΝΟΙΑ) την κάναμε μόλις το 1997 (Μεγάλο Σάββατο πρωί προς το μεσημέρι). Έχοντας χρόνο στη διάθεση μας μέχρι να έρθει η ώρα για τη (εσωτερική) πτήση μας για το Ηράκλειο (καθώς η Κρήτη ήταν ο τελικός προορισμός μας), πήραμε το λεωφορείο της γραμμής από το Αεροδρόμιο (μετά της θυγατέρας) [η σύζυγος κι ο υιός έμειναν στο αεροδρόμιο] και κατεβήκαμε κάτω για μια πρώτη γνωριμία. Φυσικά από τότε ξαναπήγαμε στην Αθήνα (και κάποιες φορές μείναμε και μερικές μέρες), αλλά από άποψης εξοικείωσης με το χώρο (και γνώσης και προσανατολισμού) πλην του Κέντρου (Σύνταγμα, Ερμού, Πλάκα, Ψυρρή, Μοναστηράκι, Πανεπιστημίου, Σόλωνος με τα βιβλιοπωλεία, Ομόνοια) δεν έχω συγκρατήσει και πολλά πράγματα για να μπορώ να πω ότι ξέρω την πόλη.

Πριν 1-2 χρόνια όταν θα ταξιδεύαμε οδικώς (με αυτοκίνητο ενοικιάσεως) από Αθήνα για Μαγνησία (Βόλο και Πήλιο), πήραμε αυτοκίνητο από το Αεροδρόμιο (“Ελ. Βενιζέλος”) εξοπλισμένο και με σύστημα πλοήγησης GPS. Πολύ χρήσιμο για να καταφέρουμε να μπούμε στην Αθήνα - ήταν και βράδυ (περιττό να πω ότι μέχρι να το συνηθίσουμε και να εξοικειωθούμε με τη λειτουργία του χαθήκαμε μερικές φορές. Να πω μάλιστα ότι στο τέλος αντι να βγούμε (σε ξενοδοχείο) στην οδό Μητροπόλεως, όπου θα διανυκτερεύαμε, οδηγηθήκαμε έξω από μια εκκλησία! Την επομένη το πρωί όμως βγήκαμε εύκολα από τη Αθήνα (δεν είχε και κίνηση), για να επιστρέψουμε μετά μερικές μέρες (όχι και πολύ δύσκολα).

Παρά πολλές οι εικόνες (απ’ εκείνα τα ταξίδια) που έχουν αποτυπωθεί βαθιά στη μνήμη μου και μου προκαλούν ποικίλα συναισθήματα και σκέψεις όταν τις ανασύρω (από καιρού εις καιρό) από τα κιτάπια του μυαλού μου ανεξαρτήτως αφορμής.

Σ’ αυτό το πρώτο μέρος, πέραν των πιο πάνω μακροσκελών εισαγωγικών προλόγων (για το πως ξεκινήσαμε και καθιερώσαμε τα πασχαλινά ταξίδια στη Ελλάδα) θα αναφερθώ (σε συντομία) σε μερικές καθαρά πασχαλινές εικόνες και φάσεις, κυρίως θρησκευτικο-τελετουργικού περιεχομένου. (Τούτο καθόλου δεν σημαίνει ότι άλλες, άξιες θέασης εικόνες – περιβαλλοντικές, ανθρώπινες, αρχαιολογικές, γαστρονομικές - ήταν ήσσονος σημασίας. Αλλά γι’ αυτές θα μιλήσουμε, όπως έχουμε ήδη πει στο βήτα μέρος):

Εικόνες αγιοβδομαδιάτικες και πασχαλινές:

- Η λιτανεία του Επιταφίου (σε στυλ πομπής) στους δρόμους της πόλης της Ζακύνθου το απόγευμα της Μεγάλης Παρασκευής με τη φιλαρμονική να παίζει πένθιμα (παρόντος και του οικείου Μητροπολίτη).
- Οι φιλαρμονικές να παίζουν χαρμόσυνα (τώρα) στα καντούνια της πόλης της Κέρκυρας και τα κανάτια να τα πετάνε (και να πέφτουν στο δρόμο) το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου.
- Ο παπάς στην εκκλησία σ’ ένα χωριουδάκι στην Κέρκυρα (στην Άνω Κορακιάνα – αν δεν λανθάνομε) να καλεί (μέσα στα πλαίσια του τελετουργικού για την Ανάσταση το βράδυ του Σαββάτου – και μετά το αναστάσιμο άγγελμα), όταν όλοι είχαν βγει έξω στο προαύλιο της Εκκλησίας και οι πόρτες είχαν κλείσει, τον άγγελο να ανοίξει τις πόρτες για να εισέλθει ο “αναστηθείς” Χριστός!
- Η ιστορία με τον άλλο τον παπά στη Μυτιλήνη, το βράδυ του Σαββάτου σ’ ένα χωριουδάκι (έξω από την πρωτεύουσα του νησιού) όπου πήγαμε για τον Καλόν Λό(γ)ο! Αφού ο παπάς είπε το Ευαγγέλιο (και τελείωσε με διάφορα αλλά τελετουργικά) στο προαύλιο της εκκλησίας, ρώτησε αστειευόμενος και επί σκοπού (ως φάνηκε από την εξέλιξη): “Έτσι ήσυχα θα την περάσουμε απόψε ρε παιδιά;” Και τι ήθελε να το πει. Πόλεμος ξεκίνησε, με καταιγισμό πυρών και εκρήξεων, που προκάλεσαν πραγματικό πανδαιμόνιο. Όλος ο κόσμος, μικροί και μεγάλοι, όπως είχαν σχηματίσει ένα κύκλο στο προαύλιο, πετούσαν (για αρκετή ώρα) κροτίδες στο κέντρο του κύκλου λες και γινόταν μάχη. Εμείς είχαμε ταμπουρωθεί στην πίσω πόρτα της εκκλησίας μέχρι να τελειώσουν οι αψιμαχίες (ο μικρός έκλαιγε), καθώς δεν μπορούσαμε να διασχίσουμε το πολεμικό πεδίο για να φύγουμε!
- Η πασχαλινή γιορτή του Δήμου Μήθυμνας (Μολίβου) το βράδυ της Κυριακής του Πάσχα. Εκεί έχουν ως έθιμο, το κάψιμο του Iούδα. Kαίγεται πάνω σε ένα στύλο το “ομοίωμα'” του Iούδα και στην συνέχεια ακολουθεί γιορτή με παραδοσιακούς χορούς και τραγούδια και με προσφορά κόκκινων αυγών και τσουρεκιών.
- Ο παπάς να σέρνει το χορό (να είναι επικεφαλής του χορευτικού που αποτελείτο ΜΟΝΟ από κορίτσια) στο πανηγύρι στην πόλη της Σκιάθου (τη Δευτέρα του Πάσχα), όπου προσφέρονταν και σουβλάκια κι άλλα κερασματα.
- Η Γιορτή της Ζωοδόχου Πηγής το μεσημέρι της Παρασκευή μετά τη Λαμπρή στο γραφικό παραδοσιακό χωριουδάκι Μανολάτες στη Σάμο (λειτουργία στη εκκλησία και κεράσματα μετά στα καφενεδάκια). [Πανέμορφα τα παραδοσιακά χωριά Μανολάτες και Βουρλιώτες – μέσα σε καταπράσινο φυσικό περιβάλλον].
- Η λιτάνευση των εικόνων στην πλατεία του μεσαιωνικού καστροχωριού Μεστά (στην Χίο) την Κυριακή του Θωμά. (Θα επεξηγήσω στο δεύτερο μέρος τι είναι τα καστροχώρια)

Όλ’ αυτά, μαζί κι αρκετά άλλα (όπως η ανοιξιάτικη εποχή, οι οικογενειακές συνάξεις και τα πανηγύρια), με κάνουν, (αν και δεν θρησκεύω) να νοσταλγώ, να επιθυμώ και να προτιμώ αυτές τις γιορτές (το Πάσχα το Ελληνικό) σε σχέση με τις γιορτές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς.

**********
Φυσικά υπάρχει και μια προ-πασχαλινή (αγιο-βδομαδιάτικη) καταθλιπτική περίοδος που έχει να κάνει με το θρησκευτικό περιεχόμενο της γιορτής του ελληνορθόδοξου Πασκάτου (κυρίως με τις δοξασίες και μυθοπλασίες της Εβδομάδας των “Αγίων” και “Θείων” Παθών), με τις νηστείες (“αν δεν νηστέψεις”, σου λενε, “… πως θα καταλάβεις Πάσκαν” - εγώ πάντως τα καταφέρνω και χωρίς νηστεία), με τη μετάδοση λειτουργιών από ραδιοφώνου και τηλεοράσεως, με μετάδοση κλασσικής μουσικής και εκκλησιαστικών ύμνων τζιαι ψαλμουδκιών από τα κρατικά ράδια (λες κι έχουμε πανεθνικό πένθος), με την επίμονη προβολή (για εκατοστή η διακοσιοστή φορά) κάποιων θρησκευτικών ταινιών (κλασικών και μη) από τα κανάλια, για τη ζωή του Χριστού και των δώδεκα Αποστόλων και παει λέγοντας, ή και με το σπίτι να γίνεται άνω κάτω για να καθαριστεί (και να ασπρογιαστούν τζιαι τα σιμιντίρκα).

Ας μην τα θέλουμε όμως όλα δικά μας (μόνο καμιά φλαούναν βραστή το Σάββατο το μεσημέρι).

**********
[Το δεύτερο (ββου) μέρος του παρόντος πασχαλινού και ταξιδιωτικού κειμένου ταξιδιωτικού θα αναρτηθεί μετά το Πάσχα και ίσως περιλαμβάνει και φωτογραφίες - θα προσπαθήσω να βρω μερικές].


Ευχές για Χρόνια Πολλά σ’ ΟΛΟΥΣ!
Καλά να περάσετε και να γιορτάσετε όπως νομίζει ο καθένας καλύτερα και προ πάντων χωρίς παρατράγουδα!

Anef_Oriwn
Παρασκευή 17/4/2009