Ανάρτηση 47η (ιστορική και επετειακή) - Ο Ματωμένος Δεκέμβρης του 1944 (τα γνωστά “Δεκεμβριανά”).

Στις 3 του Δεκέμβρη συμπληρώθηκαν 64 χρόνια από την έναρξη της Δεκεμβριανής εμφύλιας σύγκρουσης (κατά άλλους ξένης – εγγλέζικης - επέμβασης) στην Αθήνα. Θα ήθελα με την ευκαιρία αυτή και χρησιμοποιώντας διάφορα βοηθήματα και πηγές να κάνω μια μικρή ιστορική αναδρομή (πιο πολύ για ενημερωτικού λόγους) σ’ εκείνα τα τραγικά και θλιβερά γεγονότα.

Τα γεγονότα που εκτυλίχθηκαν στην Αθήνα το Δεκέμβριο του 1944 αποτελούν κομβικό σημείο στη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας. Τούτα προκαθόρισαν όχι μόνο τις μετέπειτα εξελίξεις, αλλά προσδιόρισαν και τις τύχες του ελληνικού κράτους και κατ’ επέκταση του ελληνικού λαού στις επόμενες δεκαετίες. Αναμφίβολα τα Δεκεμβριανά δεν ήταν πράξη της στιγμής, αλλά αποτέλεσμα των εξελίξεων όπως αυτές διαμορφώθηκαν μέσα από τη χιτλερική κατοχή της χώρας από τη ναζιστική Γερμανία, αλλά και των προσπαθειών που κατέβαλε η αγγλική διπλωματία και όχι μόνο, για να διατηρήσει τους δεσμούς εξάρτησης της Ελλάδας στα κελεύσματα της βρετανικής αποικιοκρατικής εξωτερικής πολιτικής.

Για να κατανοήσει κάποιος τις εξελίξεις στο κομβικό σημείο των Δεκεμβριανών θα πρέπει έστω και σε αδρές γραμμές να λάβει υπόψη τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν στα χρόνια που προηγήθηκαν. Χωρίς να εισερχόμεθα σε μια πλήρη ανάλυση οφείλουμε να υπενθυμίσουμε ότι:

1. Από το Αύγουστο του 1936 στην Ελλάδα επιβλήθηκε η μοναρχοφασιστική δικτατορία του Μεταξά, η οποία κατάργησε κάθε ίχνος δημοκρατίας και ελευθερίας, ενώ οι φυλακές και τα ξερονήσια ήταν πλήρη από πολιτικούς κρατούμενους, στη συντριπτική πλειοψηφία τους κομμουνιστές και άτομα αριστερών φρονημάτων.

2. Με το τελεσίγραφο του Μουσολίνι της 28ης Οκτωβρίου 1940 ο ελληνικός λαός ξεχύθηκε στους δρόμους και με τις νικηφόρες μάχες εναντίον των ιταλικών στρατευμάτων στο αλβανικό μέτωπο, δημιούργησε το Αλβανικό Έπος, υποχρεώνοντας έτσι τη φασιστική Ιταλία σε ήττα (και παρά τις εκτιμήσεις της κυβέρνησης Μεταξά ότι η αντίσταση στα ελληνοαλβανικά σύνορα θα ήταν μόνο για την τιμή των όπλων).

3. Με την επίθεση της γερμανική ναζιστικής στρατιωτικής μηχανής τον Απρίλη του 1941 και την ήττα των ελληνικών στρατευμάτων επιβλήθηκε στην Ελλάδα η κατοχή, ενώ η κυβέρνηση και ο βασιλιάς εγκατέλειψαν τη χώρα και μετακόμισαν στο Κάιρο.

4. Ο αστικός πολιτικός κόσμος μετά την εισβολή των Γερμανών έκανε διάφορες και αντιφατικές επιλογές. Ένα τμήμα του φρόντισε να φύγει από την Ελλάδα για τη Μέση Ανατολή, ένα άλλο έμεινε στην Ελλάδα και εγκαθίδρυσε το κατοχικό καθεστώς με διάφορα πολιτικά σχήματα και πρόσωπα. Ένα μικρό τμήμα της Δεξιάς έμεινε στην αδράνεια, ενώ μεμονωμένα πολιτικά πρόσωπα έδρασαν στην απελευθερωτική πάλη. Ένα μικρό επίσης τμήμα της ίδρυσε στρατιωτικοπολιτικές οργανώσεις με κυριότερη τον ΕΔΕΣ που ουσιαστικά έκαναν αντιΕΑΜικό, αντικομουνιστικό αγώνα.

5. Τον Σεπτέμβριο 1941 εμφανίστηκαν οι πρώτες οργανωμένες αντιστασιακές οργανώσεις με το ΕΑΜ να είναι η πιο μαζική αντιστασιακή οργάνωση, που μπόρεσε να οργανώσει τω ελληνικό λαό και να δημιουργήσει το έπος της Εθνικής Αντίστασης με πρωτοπόρους τους κομμουνιστές.

6. Το Φλεβάρη του 1942 το ΕΑΜ ίδρύσε τον ΕΛΑΣ - ένοπλο αντάρτικο σώμα, το οποίο σε σύντομο χρονικό διάστημα αγκάλιασε όλη την ελληνική ύπαιθρο, δημιούργησε ελεύθερες περιοχές και έθεσε υπό τον έλεγχο του ολόκληρες πόλεις της υπαίθρου (όπως η Καρδίτσα και το Καρπενήσι).

7. Στις απελευθερωμένες από το ΕΛΑΣ περιοχές δημιουργούνται από το ΕΑΜ νέες δομές εξουσίας και τη διοίκηση ασκεί η ΠΕΕΑ (Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης) ή αλλιώς και “Κυβέρνηση του Βουνού”, στην οποία συμπεριλαμβάνονται άτομα από διάφορους πολιτικούς και ιδεολόγους χώρους. Πρόεδρος της ΠΕΕΑ ήταν ο Αλέξαντρος Σβώλος - καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και διακεκριμένος συνταγματολόγος.

8. Η ΠΕΕΑ διοργανώνει μυστικές εκλογές στην ελεύθερη Ελλάδα, αλλά και σε μεγάλα κατεχόμενα αστικά κέντρα, στις οποίες συμμετείχαν πέραν του ενός εκατομμυρίου Έλληνες που ψήφισαν και έστειλαν αντιπροσώπους σε Εθνοσυνέλευση, η οποία επικύρωσε την εξουσία της ΠΕΕΑ ως αντιπροσωπευτικής κυβέρνησης με έδρα την Ελλάδα (με το εκλεγμένο Εθνικό Συμβούλιο να συνεδριάζει στους Κορυσχάδες της Ευρυτανίας το Μάη του 1944). Η διακομματική και σχεδόν οικουμενική ΠΕΕΑ ανέτρεπε τα σχέδια του Τσιώρτσιλ, που ήθελε κυβέρνηση της αρεσκείας του, έτοιμη να αναλάβει την εξουσία στην Ελλάδα μετά την αποχώρηση των γερμανών. (Αυτός ήταν και ο λόγος που λιάνισε τους εξεγερθέντες στη Μέση Ανατολή, οι οποίοι δεν ζητούσαν τίποτε άλλο παρά την αναγνώριση της ΠΕΕΑ από τους συμμάχους. Στο κάτω – κάτω η ΠΕΕΑ βρισκόταν στην πατρίδα και οι άνθρωποι της αγωνίστηκαν και κινδύνευαν σ’ όλη την διάρκεια της κατοχής – ενώ η Κυβέρνηση του Καΐρου αποτελείτο από διάφορους αστούς που την κοπάνισαν για να σώσουν το κεφάλι τους).

9. Τα ελληνικά σώματα στρατού στην Μέση Ανατολή δέχθηκαν ευμενώς την πρόταση της ΠΕΕΑ για δημιουργία Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας και υπόβαλαν υπόμνημα με το οποίο ζητούσαν την παραίτηση του Εμμανουήλ Τσουδερού (πρωθυπουργού της εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης στα χρόνια της Κατοχής). Άμεση απάντηση (στα αιτήματα των στρατιωτών στη Μέση Ανατολή) ήταν ο αφοπλισμός τους από τους Άγγλους και το κλείσιμο τους σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.

10. Με τη Συμφωνία του Λιβάνου (Μάιος 1944) δημιουργείται Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας με πρωθυπουργό τον Γεώργιο Παπανδρέου. Σ’ αυτή συμμετείχαν δυο υπουργοί από το ΚΚΕ και δύο από άλλα κόμματα του ΕΑΜ.

Στο μεταξύ, όλο αυτό το διάστημα (κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής) ο αγγλικός παράγοντας (οι εγγλέζοι πολιτικοί και στρατιωτικοί) δραστηριοποιούνται και καταβάλλουν συνεχώς προσπάθειες να επιδράσουν στις εξελίξεις γύρω από την Ελλάδα.

i. Προωθούν τη διάσπαση στο αντάρτικο κίνημα της χώρας υπερασπιζόμενοι και ενισχύοντας τον ΕΔΕΣ (του Ζέρβα) και την ΕΚΚΑ (του Ψαρρού) έναντι του ΕΛΑΣ.
ii. Ξεκαθαρίζουν τα ένοπλα ελληνικά στρατεύματα της Μέσης Ανατολής, απομακρύνοντας όλα τα δημοκρατικά στοιχεία από αυτά.
iii. Με την αποχώρηση των γερμανικών κατοχικών στρατευμάτων αποβιβάζουν στον Πειραιά αγγλικό απόσπασμα με τον Στρατηγό Σκόμπι, που είχε ήδη οδηγίες να συμπεριφέρεται ως να βρισκόταν σε χώρα υπό κατοχή.

Με την απελευθέρωση της χώρας (οι Γερμανοί αποχώρησαν ολοκληρωτικά από την Αθήνα στις 12 του Οκτώβρη του 1944) η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας υπό τον Γ. Παπανδρέου έρχεται (στις 18 του Οκτώβρη) στην Αθήνα.
Είχε προϋπάρξει συμφωνία Άγγλων - Γερμανών με την ήττα και την υποχώρηση των τελευταίων να μη χτυπηθούν οι δυνάμεις τους. Οι Άγγλοι προσέβλεπαν στο να αποτελέσουν (τα γερμανικά στρατεύματα) ένα επιπλέον εμπόδιο κατά την υποχώρησή τους στην προέλαση του Κόκκινου Στρατού που απελευθέρωνε τα Βαλκάνια και την Ευρώπη, αλλά τους χρειάζονταν, όπως αποδείχτηκε μετά το 1945, και ως εφεδρεία για τη διαμόρφωση της παγκόσμιας μεταπολεμικής εξέλιξης.Στις 30 Οκτώβρη, ο ΕΛΑΣ απελευθέρωσε τη Θεσσαλονίκη, ενώ στις 3 Νοέμβρη 1944, τα τελευταία χιτλερικά τμήματα εγκατέλειψαν οριστικά την Ελλάδα.
Σημείο αναφοράς (στις συνομιλίες για τη λειτουργία της Κυβέρνησης) εξακολουθεί να είναι η σύσταση του Εθνικού Στρατού, όπου η Δεξιά με την πλήρη στήριξη των Άγγλων επιδίωκε τον πλήρη (μονομερή) αφοπλισμό των αντάρτικων ομάδων του ΕΛΑΣ, αλλά τη διατήρηση της Ταξιαρχίας Ρίμινι και του Ιερού Λόχου από τα ελληνικά στρατεύματα της Μέσης Ανατολής που ήταν υπό τον πλήρη έλεγχο τους.

Φυσικό ήταν οι Υπουργοί του ΕΑΜ που συμμετείχαν στην Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας να αντιδράσουν καθώς δεν μπορούσαν να αποδεχτούν κάτι τέτοιο. Ενώ ταυτόχρονα ένα άλλο σημείο τριβής ήταν το μέλλον των δοσίλογων και των συνεργατών των γερμανών (ταγματασφαλίτες, Χίτες, γερμανοτσολιάδες, κ.ά.).

Από τις λύσεις στα θέματα αυτά θα προκαθοριζόταν και η πορεία των γεγονότων ή αν θέλετε τo ποιος θα ήταν κυρίαρχος ή θα ασκούσε εξουσία στην απελευθερωμένη Ελλάδα, η οποία ή θα συνέχιζε να είναι εξαρτώμενη και προσδεμένη στο άρμα του βρετανικού ιμπεριαλισμού ή θα ακολουθούσε μια πραγματικά ανεξάρτητη πολιτική προς το συμφέρον του ελληνικού λαού.

Η πολιτική ένταση έφθασε στο ζενίθ με την υποβολή παραίτησης στις 2 Δεκεμβρίού από τους πέντε Υπουργούς που εκπροσωπούσαν το ΕΑΜ στην Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας μετά την απόρριψη της πρότασης τους για το ταυτόχρονο αφοπλισμό όλων των στρατιωτικών και ανταρτικών σχηματισμών. Τη ίδια στιγμή το ΕΑΜ διοργανώνει συλλαλητήριο διαμαρτυρίας στις 3 Δεκεμβρίου στην Πλατεία Συντάγματος που κατέληξε σε αιματοχυσία. Οι χωροφύλακες του Έβερτ (που ήταν ο Αστυνομικός Διευθυντής Αθηνών και κατά τα χρόνια της γερμανικής κατοχής) κτύπησαν με πολυβόλα το ειρηνικό συλλαλητήριο. Οι πρώτοι 28 νεκροί και πάνω από 100 τραυματίες του ήταν γεγονός. Η Δεξιά με τη συμπαράσταση των Άγγλων έκανε επίδειξη δύναμης γιατί θεωρούσε ότι είχε την υπεροχή στην περιοχή της Αθήνας.
Την επομένη 4 Δεκεμβρίου, μετά την κηδεία των νεκρών ξεσπά γενική απεργία. Ακολούθησε νέα σφαγή με 40 νεκρούς και 70 τραυματίες. Και στις 5 του Δεκέμβρη ήρθε ο επόμενος απολογισμός, με 30 νεκρούς ΕΑΜίτες και περισσότερους από 100 τραυματίες. Στο μεταξύ και για περιοριστούν οι σφαγές ΕΑΜιτών και γενικά τα αιματηρά επεισόδια είχαν δοθεί οδηγίες να δράσει ο ΕΛΑΣ. Οι πρώτες κινήσεις που έγιναν από μονάδες του εφεδρικού ΕΛΑΣ Αθηνών ήταν ο αφοπλισμός αστυνομικών τμημάτων.

Έτσι ξεκίνησαν οι συγκρούσεις που έμειναν γνωστές ως “τα Δεκεμβριανά”, που κράτησαν μέχρι τα μέσα ταυ Γενάρη Ι945. Ο ΕΛΑΣ είχε στη δύναμη του 13.500 άνδρες, ενώ η Δεξιά διάθετε 20.700 άνδρες, τους οποίους υποστήριζαν οι αγγλικές μηχανοκίνητες δυνάμεις του Στρατηγού Σκόμπι. Στην ουσία η Βρετανία επενέβηκε απροκάλυπτα στις εσωτερικές υποθέσεις της Ελλάδας με στόχο να γείρει την πλάστιγγα υπέρ της Δεξιάς. Η Δεξιά στην προσπάθεια της να διατηρηθεί στην εξουσία επιθυμούσε και προωθούσε την πολιτική εξάρτηση της χώρας από την Αγγλία.

Ήταν ένας άνισος αγώνας στον οποίο οι δυνάμεις της Εθνικής Αντίστασης παρά τον ηρωισμό τους υποχρεώθηκαν σε υποχώρηση στις μάχες της Αθήνας. Η ήττα στην Αθήνα όμως ωχριά μπροστά στην πολιτική ήττα και ουσιαστικά στην πλήρη συνθηκολόγηση που ήρθε με η Συμφωνία της Βάρκιζας, η οποία άνοιξε διάπλατα τις πόρτες στην αντίδραση μετά τον πλήρη και ουσιαστικά άνευ όρων αφοπλισμό των αντάρτικων ομάδων του ΕΛΑΣ. Μια συμφωνία που συνέχισε και συμπλήρωσε την προγενέστερη Συμφωνία του Λιβάνου.
Εξόφθαλμη ήταν η ξένη (αγγλική) επέμβαση στα γεγονότα. Την κύρια ευθύνη (για το ματοκύλισμα) την φέρουν η ελληνική Δεξιά και οι εγγλέζοι, όμως ευθύνες για τις απαράδεχτες συμφωνίες που προηγήθηκαν και ακολούθησαν (με αποτέλεσμα την οπισθοδρόμηση και τα ανηλεή και εξοντωτικά κτυπήματα κατά των Αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης) φέρει και η Αριστερά.
Τα Δεκεμβριανά είναι ένα σύνθετο πολιτικο-στρατιωτικό γεγονός που καθορίστηκε από τις εξελίξεις που προηγήθηκαν, αλλά και που προκαθόρισε σε σημαντικό βαθμό τις εξελίξεις και τα γεγονότα που ακολούθησαν. Γι’ αυτά όμως θα μιλήσουμε είτε στη συζήτηση (που ίσως ακολουθήσει) ή θα επανέλθουμε κάποια άλλη φορά.
Anef_Oriwn
Κυριακή 7/12/2008