Ανάρτηση 46/2014 [επίκαιρη, πολιτικο-θρησκευτική, ιστορική, δικοινοτική και εν μέρει εξ αναδημοσιεύσεως] – Για την τέλεση της ακολουθίας του Επιταφίου στη Αμμόχωστο και για την ιστορία των δικοινοτικών συγκρούσεων...

Εισαγωγικά

Εξ αφορμής της τέλεσης της ακολουθίας του Επιταφίου στο παρατημένο/εγκαταλειμμένο [από τους ελληνοκύπριους] από το 1957(!) εκκλησάκι του Αγίους Γεωργίου του Εξορινού [το «Εξορινού» από το «εξορία»;] στην εντός των τειχών

κατεχόμενη πόλη της Αμμοχώστου, γράφτηκαν και ειπώθηκαν πολλά και διάφορα. Και θετικά και εποικοδομητικά, αλλά και αρνητικά, επικριτικά και μηδενιστικά. 

Ο Ντίνος Αγιομαμμίτης, λόγου χάριν, στέλεχος της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς [της ΕΡΑΣ και νομίζω και της “Αριστερής Πτέρυγας” Εργατικής Δημοκρατίας - διόρθωση: 29/4/2014, 1:20 π.μ.], ο οποίος «δεν είμαι θρήσκος» [όπως δηλώνει], σε κείμενο του με τίτλο “Σαν να ήταν Ανάσταση” που είδα και στο διαδίκτυο, αλλά και στην “Χαραυγή”, γράφει και τα εξής:

“Χιλιάδες κόσμου, ίσως και περισσότεροι από 4–5 χιλιάδες, Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι, βρέθηκαν στο ξωκλήσι που θα γινόταν η λειτουργία του Επιταφίου. Ελάχιστοι κατάφεραν να μπουν μέσα και οι περισσότεροι ήμασταν έξω και κουβεντιάζαμε. Όπως σχολίασε και ένας φίλος «ήταν ο εσπερινός με τη μεγαλύτερη συμμετοχή άθεων που έγινε ποτέ» και μάλλον έχει δίκαιο.

Εκεί βρίσκονταν όλοι σχεδόν οι άνθρωποι, Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι, που γνώρισα τα τελευταία τριάντα χρόνια που συμμετέχω στο κίνημα επαναπροσέγγισης. Ήταν μια μεγάλη συνάντηση όσων πιστέψαμε εδώ και πολλά χρόνια ότι μπορούμε να ζήσουμε μαζί, ότι μπορούμε και πρέπει να παλέψουμε μαζί για την επανένωση, τη συμφιλίωση και τη συνεργασία για να κτίσουμε ένα καλύτερο μέλλον για μας και τα παιδιά μας. Θυμηθήκαμε τα πέτρινα χρόνια των συναντήσεών μας στην Πύλα, τους εξονυχιστικούς ελέγχους στα οδοφράγματα, τις δύσκολες διαδικασίες για να εξασφαλίσουμε τις πολύτιμες άδειες για επίσκεψη στην άλλη πλευρά. Ξέραμε πως αυτό που γινόταν σήμερα δεν ήταν τυχαίο. Είχαμε βάλει και ‘μεις το λιθαράκι μας κτίζοντας αυτό το κίνημα επαναπροσέγγισης και καλλιεργώντας την κουλτούρα της συνεργασίας, της συμφιλίωσης και της επανένωσης.

Ζούσαμε ένα πανηγυρικό κλίμα χαράς και ευφορίας. Ακόμη και ο κόσμος που ήλθε για να ζήσει τη μυσταγωγία του Επιτάφιου από θρησκευτική κατάνυξη, είχε μια λάμψη στο πρόσωπό του λες και ζούσε την Ανάσταση του Χριστού και όχι τη κηδεία του”... [Προσωπικά θέλω να δω πώς με συγκεκριμένες πολιτικές πράξεις, όπως ας πούμεν, ο φετινός κοινός εορτασμός από ελληνοκύπριους και τουρκοκύπριους της Πρωτομαγιάς, θα φέρει πιο κοντά τις δύο κοινότητες και μια λύση]...

Από την άλλη όμως, κάποιος Πέτρος Παντελίδης, προφανώς επίτιμο μέλος της Τασσικής διχοτομικής συνοπαρτζιάς  [νομίζω ότι υπήρξε και Επιθεωρητής Δημοτικής Εκπαίδευσης] έγραφε σε άρθρο του στον “Φιλελεύθερο” [εκεί το είδα ΕΓΩ  τη “Μεγάλη” Παρασκευή το πρωί πριν από την τέλεση της ακολουθίας του Επιτάφιου] ότι με «την ακολουθία και περιφορα του Επιταφίου στον Άγιο Γεώργιο τον Εξορινό [...] οι εκτοπισμένοι διαφημίζουν τον κατακτητή»... [Ολόκληρο το κείμενο του θα το βρείτε εδώ]... Είναι κι Αυτός ένας από ‘κείνους που ακούν για κοινό συνεταιριστικό [ομοσπονδιακό] κράτος με τους τουρκοκύπριους και σηκώνονται οι τρίχες του κάγκελο!  

Εμείς όμως, θα σταθούμε σε κάτι άλλο: Διάφοροι δημοσιογράφοι στα ρεπορτάζ του από τον Άγιο Γεώργιο, αλλά και πολιτικοί [κυρίως της Δεξιάς] στις δηλώσεις τους, αλλά και πολλοί πολίτες [κυρίως Αμμοχωστιανοί] που πήγαν [ως θρησκευόμενοι] και παρακολούθησαν την ακολουθία του Επιταφίου ή που απλώς συμμετείχαν [αν και άθρησκοι] στην θρησκευτική αυτή εκδήλωση γιατί τη θεωρούσαν σημαντική για την βελτίωση των δικοινοτικών σχέσεων [αυτό ήταν και το νόημα του άρθρου του Αγιομαμίτη στο οποίο αναφερθήκαμε πιο πάνω] έκαμαν αναφορά και στο γεγονός ότι η συγκεκριμένη εκκλησιά [τού Άη Γιώρκη] παρέμεινε αλειτούργητη από το 1957. Τόνιζαν μάλιστα ότι το γεγονός ότι πραγματοποιόταν εκεί λειτουργία «για πρώτη φορά εδώ και 57 ολόκληρα χρόνια»! ΚΑΝΕΝΑΣ όμως δεν στάθηκε στο γιατί η εκκλησία και προφανώς και η περιοχή από τους λιγοστούς ελληνοκύπριους κατοίκους της εγκαταλείφτηκαν το 1957...

Το πιο περιεκτικό και ουσιαστικό [αν και σύντομο] κείμενο για το “Agios Georgios Eksorinos’s happening/event”, το ‘γραψε ο αγαπητός Gregoris στο Blog του. Το παραθέτουμε γιατί μέσα από λίγα λόγια λέει πολλά:

«Το περίκλειστο για πολλές δεκαετίες Βαρώσι, με τα δέντρα που φύτρωσαν μέσα στα κτήρια, τα ερπετά, τα πουλιά και τα άλλα ζωντανά που εδώ και πολλές γενιές το έκαναν σπίτι τους, είναι ιδιαίτερα κατάλληλο για θεαματική κατανάλωση. Πέραν από την πολιτική του λειτουργία ως εργαλείο διαπραγμάτευσης, την οικονομική του σημασία ως προορισμός επενδύσεων και ανάπτυξης, την ευρύτερη ιδεολογική και συναισθηματική του χρησιμότητα σε σχέση με την διαχείριση της κοινής γνώμης, έχει θεωρώ και ένα άλλο ειδικό βάρος, που ίσως τελικά να είναι και το πιο ουσιαστικό – τα κινηματογραφικά πλάνα που μπορεί να δώσει. Ταιριάζει γάντι και στην Αμερικάνικη φαντασίωση ως πόλη φάντασμα και βέβαια στην Αμερικάνικη βιομηχανία θεάματος. Να δείτε που πριν τους πολιτικούς μηχανικούς θα μπουν οι κάμερες, πριν τους εκσκαφείς οι ηθοποιοί και πριν επιτραπεί στους παλιούς του κατοίκους να μπουν μέσα θα έχουν ήδη παραχθεί και δυο τρεις ταινίες και ντοκυμαντέρ. Να δείτε που τελικά τα λεφτά για την ανοικοδόμηση του Βαρωσιού θα βγουν από τις διαφημίσεις...»

Δώσ’ του Λαού θέαμα με θκυο λόγια...

********************************

Προλεγόμενα

Εμείς, από δικής μας πλευράς, θα αναφέρουμε,
-   πρώτον, για να υπενθυμίσουμε σ’ όσους έχουν κοντή, ή/και επιλεκτική μνήμη [και δεν είναι λίγοι!], και
-   δεύτερον, για να ενημερώσουμε τους αδαείς, τους αχάπαρους, αλλά κι όσους πραγματικά ενδιαφέρονται να μάθουν την “λογοκριμένη” [από την άρχουσα Δεξιά] ιστορία του τόπου μας,

ότι εκείνα τα [δίσεκτα] χρόνια είχαν ενσκήψει [όχι ως κεραυνός εν αίθρια] οι πρώτες σοβαρές αιματηρές δικοινοτικές συγκρούσεις και οι πρώτες μετακινήσεις/εκδιώξεις κατοίκων [και τούρκων και γρισκιανών] από τα σπίτια τους [τούς τόπους γέννησης, κατοίκησης και εργασίας τους]... Ήταν τα χρόνια του Αγώνα της ΕΟΚΑς, της ανάπτυξης του ελληνοκυπριακού και του τουρκοκυπριακού εθνικισμού και της υποδαύλισης και των δικοινοτικών αντιπαραθέσεων και συγκρούσεων ΚΙ από τους εγγλέζους αποικιστές. 

Ακολούθως θα παραθέσουμε ως πρώτο βήμα [για πληρέστερη ενημέρωση] από την τελευταία έκδοση της “Δέφτερης Ανάγνωσης” ένα κείμενο με θέμα τα γεγονότα [δηλ. τις δικοινοτικές συγκρούσεις «από το 1956 μέχρι το 1958»...   

Πάμε, λοιπόν για το κείμενο της “Δέφτερης”...

***********************************

Και τί έγινε πραγματικά από το 1956 μέχρι το 1958 - η περίοδος που έγινε η τελευταία λειτουργία και εγκαταλείφθηκε ο Άγιος Γεώργιος ο Εξορινός

[από τη “Δέφτερη Ανάγνωση”, τεύχος 109, 26 Απριλίου – 3 Μαΐου 2014, link: http://2ha-cy.blogspot.com/2014/04/1956-1958.html]

{Οι υπογραμμίσεις και επιχρωματώσεις είναι δικές μου}...

Όταν το 2003 άνοιξαν τα οδοφράγματα, η ελληνοκυπριακή κοινότητα έζησε μια συγκλονιστική στιγμή – και γιατί μπόρεσε επιτέλους να δει τη βόρεια Κύπρο μετά από 30 χρόνια, αλλά και γιατί η πλειοψηφία αψήφησε δημόσια και ντε φάκτο θεαματικά τα ΜΜΕ, που σαφώς παρότρυναν, στην πλειοψηφία τους, τον κόσμο να μην πάει. Ήταν η πρώτη εξέγερση ενάντια στα καθεστώτα ΜΜΕ. Όταν ο απορριπτικός λόγος, ο οποίος ήταν κυρίαρχος στα ΜΜΕ, όπως απέδειξε τον επόμενο χρόνο στο δημοψήφισμα, ανασυντάχθηκε και άρχισε τη μίζερη ρητορική της «επίσκεψης σαν τουρίστας». Τώρα, με αυτό το μίνι άνοιγμα, ξεκίνησαν πάλι το μοιρολόι της μιζέριας: για όλα τα κακά που έκαναν οι τούρκοι για να νιώσουν σαν θύματα οι ελληνοκύπριοι – γιατί τα θύματα είναι ένας εύκολος τρόπος να συγκαλύπτουν οι λίγοι υπεύθυνοι τις ευθύνες τους, και να μετατρέπουν τους υπόλοιπους σε παθητικούς μοιρολάτρες, αντί άτομα που διεκδικούν το μερίδιο της ευθύνης τους και άρα το δικαίωμα στη διεκδίκηση – και όχι μόνο από τους απ’ έξω, αλλά και από τους εσωτερικές μορφές εξουσίας.

Το ακόλουθο απόσπασμα είναι από ένα ευρύτερο κείμενο με τίτλο “Η διαχείριση του πόνου της κυπριακής τραγωδίας”.

Η αρχή της μαζικής δικοινοτικής βίας προσδιορίζεται, συνήθως, γύρω στο 1956, όταν μερίδα της τουρκοκυπριακής [τ/κ] κοινότητας άρχισε να αντιδρά έντονα και βίαια στην ένοπλη δράση της ΕΟΚΑ. Τα πρώτα δικοινοτικά επεισόδια έντασης καταγράφηκαν το Δεκέμβρη του 1954 κατά τη διάρκεια των μαζικών ελληνοκυπριακών [ε/κ] εκδηλώσεων ενάντια στην απόρριψη της εξέτασης του ζητήματος της Κύπρου από τον ΟΗΕ. Το φθινόπωρο το 1955, η ένταση εκφράστηκε με το διαχωρισμό των κυπρίων στη βάση της κοινοτικής καταγωγής σε μια σειρά από τομείς – από το πρωτάθλημα ποδοσφαίρου μέχρι το δικηγορικό σύλλογο. Στις αρχές του 1956, με αφορμή το θάνατο/φόνο τ/κ αστυνομικού στην Πάφο, ξέσπασαν ταραχές στη Λευκωσία – αρχικά νεαροί τ/κ επιτέθηκαν σε ε/κ καταστήματα και ακολούθως έγιναν δικοινοτικές συγκρούσεις στην περιοχή του σωματείου “Ολυμπιακός”. Στις 19/3/1956, έγιναν συγκρούσεις στο χωριό Βασίλεια της Κερύνειας με διάφορες -και αποκλίνουσες- αναφορές για τα αίτια και για τα θύματα. Το μοντέλο είχε πια καθιερωθεί – ένα επεισόδιο ή ένας φόνος οδηγούσε σε μια συλλογική ταύτιση, η οποία οδηγούσε σε έκρηξη βίας ανάμεσα σε άτομα άσχετα με το επεισόδιο. Το σκόπιμο και το τυχαίο σε τέτοιες περιπτώσεις, μάλλον, δεν είχε σημασία για το γενικότερο κλίμα, αλλά και για τις στρατηγικές κινήσεις των διαφόρων οργανώσεων/ομάδων ενόπλων. Οι επιθέσεις των τ/κ εθνικιστών που εξέφραζαν επί του εδάφους την προσπάθεια μέρους της τ/κ ηγεσίας για διαχωρισμό των δύο κοινοτήτων βρήκαν αντίσταση από τους “νούσιμους” τ/κ. Αξίζει, όμως, να αναφερθεί ότι, από τότε, υπήρξε αντίσταση στο διαχωρισμό, η οποία εξέφραζε μια ιστορική παράδοση αιώνων συνύπαρξης. Σύμφωνα με τον Μαχλουζαρίδη, ο ιερέας της εκκλησίας του Αγίου Λουκά, η οποία είχε δεχθεί επιθέσεις, επισκέφθηκε την Αρχιεπισκοπή στις 26/4 και..

«..έκαμε εύφημη αναφορά στην προστατευτική επέμβαση φιλήσυχων τούρκων υπέρ ελληνικών οικογενειών κατά την διάρκεια των οχλοκρατικών τούρκικων εκδηλώσεων της Τρίτης 24/4/56».

Προς το τέλος του Μάη, τα επεισόδια επαναλήφθηκαν με αφορμή πάλι το θάνατο ενός τ/κ αστυνομικού στην Πάφο και επεκτάθηκαν στη Λάρνακα και στην ύπαιθρο. Στις 30/5/1956, όπως παρατηρεί ο Μαχλουζαρίδης, «τραβήχτηκε η διαχωριστική γραμμή στη Λευκωσία». Ακολούθησε μια περίοδος ανήσυχης ηρεμίας με περιοδικές εκρήξεις έντασης. Επεισόδια έγιναν το Γενάρη [19-20] και στις αρχές του Φεβρουαρίου του 1957. Στα μέσα του 1957 [2/6], οι τ/κ δημοτικοί σύμβουλοι παραιτήθηκαν, κατηγορώντας τις ε/κ δημοτικές αρχές για παραμέληση των κοινοτήτων τους. Οι ε/κ δημάρχοι το διέψευσαν, αλλά το που βρισκόταν το δίκαιο ήταν πια σχετικό. Κάθε κίνηση - ή ακόμα και προβοκάτσια- πυροδοτούσε απλώς περισσότερο την ατμόσφαιρα. Ακόμα και ο θάνατος/δολοφονιία από άγνωστους, ενός τ/κ, ο οποίος συζούσε με μια ε/κ, αλλά παντρεύτηκε και μια τ/κ έγινε αιτία έντασης – αν και θα μπορούσε κάποιος να σκεφτεί ότι τα αίτια της δολοφονίας του θα μπορούσαν να ήταν προσωπικά, παρά κοινοτικά.

Η ένταση κορυφώθηκε στα τέλη του Μάη του 1958. Στις 30/5 έγιναν εκρήξεις βομβών στην τ/κ συνοικία της Λάρνακας - με ασαφή υπεύθυνο/ους. Η ρίψη βόμβας στο κτίριο, όπου στεγαζόταν το τούρκικο γραφείο πληροφοριών, στις 7/6, αποτέλεσε το έναυσμα για μια νέα σειρά βιαιοπραγιών – με την εκδίωξη πλέον των ε/κ από τις τ/κ συνοικίες της Λευκωσίας. Η ένταση απλώθηκε και στην Πάφο, Αμμόχωστο, Λεμεσό και την περιοχή Λουρουτζίνας–Πυροϊού. Η Κύπρος είχε κηρυχθεί, ουσιαστικά, σε κατάσταση έκτατης ανάγκης με 10.000 αποικιακούς στρατιώτες να επιβάλλουν την “τάξη”. Είναι σε αυτό το κλίμα που διαπράχθηκε το πιο αιματηρό έγκλημα της περιόδου και σε αριθμούς, αλλά και σε αιματηρή απεικόνιση – η σφαγή των Κοντεμενιωτών στο Κιόνελι. Σύμφωνα με τα στοιχεία που υπήρχαν/κυκλοφορούσαν τότε, φαίνεται ότι μια ομάδα κατοίκων του Κοντεμένου, η οποία επέστρεφε από τη Λευκωσία, είχε ανακοπεί στο χωριό Σκυλλούρα από τ/κ. Όταν έφτασαν στον Κοντεμένο και πληροφόρησαν την κοινότητα για το ιδιότυπο road block, μια ομάδα 20 με 35 -ποικίλουν οι αναφορές αλλά στη δικαστική αναφορά υπάρχει ο αριθμός 35- επέστρεψαν πίσω για να διασφαλίσουν ότι άλλοι συγχωριανοί τους θα περνούσαν χωρίς κίνδυνο. Συνελήφθησαν από βρετανούς, οι οποίοι φαίνεται να θεώρησαν ότι ήταν ύποπτοι για ενδεχόμενη σύγκρουση με τ/κ και τους πήραν για ανάκριση. Αντί όμως να τους πάρουν Λευκωσία, τους πήγαν στο Κιόνελι και τους άφησαν να επιστρέψουν στο χωριό τους πεζοί. Αυτή η απόφαση των βρετανών έγινε αντικείμενο υποψίας και ερμηνειών ότι σκόπιμα -στα πλαίσια της πολιτικής του “διαίρει και βασίλευε”- αφέθηκαν εκεί οι ε/κ για να βρεθούν μόνοι σε περιοχή τ/κ και να προκληθεί σύγκρουση και σφαγή – με δεδομένη την υπάρχουσα ένταση. Η ύπαρξη μιας πυρκαγιάς στην περιοχή θεωρήθηκε ύποπτη, ενώ κυκλοφορούσαν ανυπόστατες φήμες ότι 300 ε/κ βάδιζαν από τη Σκυλλούρα στο Κιόνελι. Όποια και αν ήταν τα αίτια της αντίδρασης των τ/κ, αυτό που έγινε ήταν μια αιμοβόρα σφαγή 8 ατόμων με τσεκούρια, μαχαίρια κλπ. Τα επεισόδια συνεχίστηκαν μέχρι τις 4/8 όταν η ΕΟΚΑ αρχικά και μετά η ΤΜΤ κήρυξαν ανακωχή.

Ο απολογισμός σε προσωπικό, αλλά και συλλογικό επίπεδο, καταγράφεται ενδεικτικά από τον Μαχλουζαρίδη:

«..στις 31/7/1958 βρέθηκαν στο χωριό Άγιος Γεώργιος Πάφου τα πτώματα 3 τούρκων, από τους οποίους 2 γυναίκες, που δάρθηκαν μέχρι θανάτου. Την ίδια μέρα ελληνίδα, που διέμενε στην τούρκικη συνοικία Λάρνακας πλήγηκε 19 φορές με μαχαίρι και σκοτώθηκε. Στις 2/8/1958 καταστράφηκε ολοσχερώς από πυρκαγιά το καπνεργοστάσιο Τάκη Πατίκη στην τούρκικη συνοικία της Λευκωσίας..

[…]

Σύμφωνα με του ξένους ανταποκριτές στην Κύπρο από τις 7/6/1958 που άρχισαν οι επιθέσεις των τούρκων ενάντια στους έλληνες μέχρι τα 4/8/1958 φονεύτηκαν 148 πρόσωπα. Από αυτά 61 ήταν έλληνες και 59 τούρκοι. Οι αντεπιθέσεις των ελλήνων άρχισαν γύρω στις 12/7..»

Δημοσίευση: “Χρονικό”, Εφ. Πολίτης, τ. 73, 19/7/2009

*********************************

Σχόλια και παρατηρήσεις ΕΜΟΥ του Ιστολόγου

Συμπληρωματικά να προσθέσω κι τα εξής:

Όπως σημειώνει και ο “ειδικός τουρκολόγος” Σώτος Κτωρής σε σχετικά πρόσφατο [προ μερικών Κυριακών] άρθρο του στον “Πολίτη” με τίτλο “Η συνύπαρξη Ελληνοκύπριων και Τουρκοκυπρίων”, λόγω των δικοινοτικών συγκρούσεων εκείνης της εποχής [και θα προσθετά κι εγώ, και των περιόδων 1963-64 και 1967] παρατηρήθηκε ανά την Κύπρο η μείωση των μεικτών χωριών... [Κάπου έχω φύλαξη το άρθρο και θα φροντίσω με την πρώτη ευκαιρία να το αναρτήσω εδώ στο Blog ΜΟΥ καθότι περιέχει σημαντικές πληροφορίες]...

Για την ώρα θα αναφέρω [και στη βάση των δικών μου μελετών και γνώσεων] ότι σε μεικτά χωριά όπου οι τουρκοκύπριοι αποτελούσαν μια μικρή μειοψηφία του 10%-20%, υπήρξε ένα οργανωμένο πογκρόμ εναντίον τους από ακροδεξιά ελληνοκυπριακά στοιχεία [εθνικιστές ελληναράδες και φασίστες]. Αποτέλεσμα εκείνων των επιθέσεων, βιαιοπραγιών ακόμα και τραυματισμών και δολοφονιών ήταν ο εξαναγκασμός των τουρκοκύπριων να εγκαταλείψουν τα σπίτια και τις περιουσίες τους στα μεικτά χώρια και να κλειστούν σε τουρκοκυπριακούς θύλακες κάτι που επιδίωκε και η τουρκοκυπριακή φασιστική οργάνωση ΤΜΤ.  Τέτοια χωριά ήταν τα Περβόλια της Επαρχίας Λάρνακας, η Μελάναρκα στην Καρπασία, το Λευκόνοικο, η Άσσια, η Γεροσκήπου, η Λάπηθος, το Πυρόι, η Απλάντα και οι Σοφτάδες, που βρίσκονται κοντά στα Περβόλια. [Τα δύο τελευταία ήταν και αμιγή τουρκοκυπριακά χωριά]... Περιττό να πούμε ποιοι καταλάμβαναν και εκμεταλλεύονταν για ίδιο όφελος την ακίνητη περιουσία των εκδιωχθέντων τουρκοκυπρίων. [Πριν μερικά χρόνια η Sevgül Uludağ έγραψε στον “Πολίτη” ένα άρθρο σχετικό με τις επιθέσεις εναντίον των τουρκοκυπρίων του Λευκονοίκου]...

Anef_Oriwn

[μελετώντας την κυπριακή δικοινοτική ιστορία]
Σάββατο 26/4/2014